Dit is deel 1 van een driedelige reeks. Lees ook deel 2 en deel 3
De vraag die steeds meer mensen zichzelf stellen is: waar gaat het heen met onze menselijke beschaving? En daarachter de vraag: wat betekent dat voor mijn leven en dat van toekomstige generaties?
Deze vragen zijn het uitgangspunt van dit schrijven. Ik wil er niemand mee overtuigen, of aanzetten tot een bepaalde actie. Ik deel een visie gebaseerd op wat ik zelf waarneem. Iedereen is vrij om hiermee te doen wat hij/zij wil of het naast zich neer te leggen.
Het patroon van beschavingen
Het leven wordt voorwaarts geleefd en achterwaarts begrepen. Zo is het ook met gebeurtenissen in onze wereld. Vaak kunnen we pas achteraf zien dat allerlei gebeurtenissen met elkaar samenhangen en bijdragen tot een bepaalde climax.
Door de geschiedenis heen zien we beschavingen opkomen en weer verdwijnen. Ze volgen een voorspelbaar patroon van groei, bloei, stagnatie en verval. Geen enkele beschaving heeft het eeuwig volgehouden, hoe machtig ook. De ruïnes van oude rijken getuigen daarvan.
Wij leven nu in een tijd waarin onze eigen westerse beschaving kenmerken vertoont van een laat stadium in deze cyclus. We hebben een ongekende materiële welvaart bereikt, maar tegelijk zien we toenemende verdeeldheid, vervreemding en ecologische problemen.
Het zien van patronen
Deze wereld waar wij deel van uitmaken, is een natuurlijk ecosysteem. In de natuur kennen we dat als ‘de circle of life’. Overal om ons heen zien we samenhang in patronen. Zoals dagen, seizoenen, jaren, eeuwen en tijdperken.
De mens heeft door de geschiedenis heen deze patronen waargenomen en bestudeerd. Alles wat we weten en kennen, hebben we ontdekt door patronen te herkennen. We voorspellen het weer door naar patronen te kijken, bestuderen de geschiedenis door patronen te analyseren, en economen gebruiken modellen om toekomstige ontwikkelingen te voorspellen.
Het is zinvol om naar de patronen in onze menselijke ontwikkeling te kijken. Niet iedereen kijkt naar, of ziet, die patronen. En niet iedereen kijkt naar hetzelfde.
De grote lijn in onze ontwikkeling
Als we kijken naar de ontwikkeling van onze beschaving en onze collectieve geschiedenis, dan zien we een duidelijke lijn. Vooral de laatste honderd jaar is het razendsnel gegaan en de laatste twintig jaar was ongekend.
We zien toenemende welvaart, economische groei, technologische vooruitgang en internationale samenwerkingen. Maar ook zien we onze enorme afhankelijkheid van energie en technologie en de verschillen tussen rijk en arm op onze planeet.
De westerse mens heeft zich steeds verder willen ontwikkelen en steeds meer controle willen krijgen over het leven. Weg van de natuur en weg van het harde aardse leven waar uiteindelijk voor iedereen de dood wacht. Tot die tijd willen we het zo aangenaam mogelijk maken. We zoeken naar veiligheid en zekerheid, naar het uitbannen van ziekte en pijn.
De vervreemding
De volgende stap in de ontwikkeling van de moderne samenleving is de stap naar wat sommigen “de cloud” noemen – de vierde industriële revolutie. Het versmelten van mens met technologie. Niet meer volledig met de voeten in en op de aarde, maar opgaand in het door de mens zelf ontwikkelde technologische systeem.
Dit is een revolutie van vervreemding. Het internet en AI-systemen vormen een kunstmatig gebouwd netwerk waarmee we ons steeds meer loskoppelen van de natuur en de afhankelijkheidsrelatie die we met de natuur hebben als biologische, sterfelijke wezens.
De westerse mens gaat steeds verder op in technologie. We verliezen het contact met de aarde en met onszelf. De moderne mens leeft vooral in het hoofd en is de gevoelsverbinding met de natuur kwijtgeraakt. Dieren voelen de subtiele veranderingen in hun omgeving – zoals een zonsverduistering – en reageren direct. Zij zijn niet afgeleid. Wij daarentegen kunnen een natuurfenomeen volledig missen, verdiept in onze schermen en gedachten.
Dat we een verbinding hebben met de natuur willen de meeste mensen wel aannemen of geloven, maar iets geloven is iets anders dan het ook ervaren en ernaar leven. Door onze verwijdering ervaren we het niet meer. Daarom hebben we wetenschappelijk onderzoek nodig om ons hoofd ervan te overtuigen wat ons lichaam ooit direct wist.
Collectief en individueel verliezen we de verbinding. Verbinding gaat over het besef dat alles wat leeft op elkaar is afgestemd en ook afhankelijk van elkaar is. Deze verwijdering is niet zonder gevolgen – het uit zich in de toenemende psychische klachten, stress, en het gevoel ‘geleefd te worden’ dat zo kenmerkend is voor onze moderne samenleving.
De feiten spreken voor zich: in een ontwikkeld land als Nederland heeft een kwart van alle mensen jaarlijks te maken met psychische klachten. Tel daar de miljoenen welvaartsziekten en chronische aandoeningen bij op, en de massa’s mensen met een burn-out. Niemand is uitgezonderd van deze malaise. Het zijn allemaal symptomen die ons vertellen dat we als moderne mensen de verbinding kwijt zijn. Het is een collectief probleem.
Dit is deel 1 van een driedelige reeks. Lees ook deel 2 en deel 3