Familiebedrijven Bouwen op Vertrouwen: Een Gids voor Ondernemers

Dit artikel is het laatst bijgewerkt voorjaar 2025

Een van de fundamenten van een liefdevolle samenleving is vertrouwen. Dit geldt in het bijzonder voor familiebedrijven, waar vertrouwen niet alleen de onderlinge relaties maar ook het economische succes bepaalt.

Waar mensen elkaar vertrouwen, daar floreert de gemeenschap. Vertrouwen is uiteindelijk een energieveld waarin mensen zich veilig en ook geborgen voelen. Die twee zaken zijn een voorwaarde voor een gezonde ontwikkeling van ieder mens, en ook voor een gezond functionerend familiebedrijf.

Als er geen veiligheid en geborgenheid gegeven kan worden, dan kan een kind geen vertrouwen ontwikkelen. En dat zal het meenemen in het volwassen leven. Zo worden onveilige kinderen onveilige volwassenen. Deze innerlijke onveiligheid die vaak in de kindertijd ontstaat komt in allerlei gradaties, en nemen we, vaak onbewust, met ons mee het volwassen leven in.

Vertrouwen als Fundament voor Succesvolle Ondernemingen

Vertrouwen is uiteindelijk de basis en de voorwaarde van iedere gezonde relatie. Of dat nu een liefdesrelatie is, een zakelijke relatie, een familierelatie of hoe je jezelf verhoudt tot de wereld om je heen. Het collectieve veld van een gemeenschap of samenleving, is simpelweg de afspiegeling van al die individuele onbewuste gevoelens van mensen bij elkaar.

Binnen familiebedrijven is dit principe nog sterker aanwezig, omdat hier zakelijke en persoonlijke relaties onlosmakelijk met elkaar verweven zijn. De kwaliteit van deze relaties bepaalt vaak direct het succes van de onderneming.

De Balans tussen Vertrouwen en Betrouwbaarheid in Zakelijke Relaties

Vertrouwen is er niet zomaar. Want vertrouwen heeft te maken met betrouwbaarheid. Goed van vertrouwen zijn lijkt een mooie deugd, maar het is vaak een vorm van naïviteit. Iedereen die wel eens is opgelicht weet dat vertrouwen in een ander alleen niet genoeg is. Vertrouwen ontstaat daar waar ook betrouwbaarheid is.

Een kenmerk van een betrouwbaar persoon is dat deze zijn woord houdt en de waarheid spreekt. Niemand wil zaken doen met mensen die niet te vertrouwen zijn. Wanneer je twijfelt aan een product of de dienst, een bedrijf of persoon, dan heeft dat meestal te maken met thema’s rondom vertrouwen en betrouwbaarheid.

Waarom vertrouwen mensen de overheid niet? Waarom vertrouwen mensen de banken niet? Omdat er een geschiedenis is van onbetrouwbaarheid.

Mensen willen bestuur van een land wat betrouwbaar en te vertrouwen is. We weten dat in de politiek een motie van wantrouwen het einde van de carrière betekent. Ooit was dat zo tenminste. Wie niet te vertrouwen is kan niet in functie blijven. Omdat er geen draagkracht meer is. Wellicht kun je nog een kans krijgen, maar dan moet het wel bewezen worden. Dat geldt in het bedrijfsleven en eigenlijk overal. Of althans, in een wereld waar vertrouwen nog iets betekent.

De Oorsprong van Vertrouwen in Familiesystemen

Zowel vertrouwen als wantrouwen, begint in families, in onze gezinnen van herkomst. Deze basale gevoelens worden doorgegeven door en in de familielijn.

Een gebrek aan vertrouwen ontstaat op verschillende manieren. Het wordt aangewakkerd door mensen die zelf niet betrouwbaar zijn (wat ook een gevolg of teken kan zijn van onveiligheid in het systeem), en de negatieve gevolgen die dat heeft op anderen, maar ook bij mensen die een diep wantrouwen in zichzelf meedragen en vanuit dat basale wantrouwen (vaak ook meegenomen uit de kindertijd) in het leven staan. Beiden kunnen zich op latere leeftijd manifesteren in dagelijkse situaties en relaties. Ik vermoed dat ieder mens gevoelens van wantrouwen in meer of mindere mate in zichzelf zal tegenkomen wanneer je met bewustwording bezig bent. Vaak komt het naar boven in intieme relaties en waar geld een rol speelt, waarover straks meer. Het is een erfenis van onze lange menselijke geschiedenis van overleven en onveiligheid op deze planeet. Door oorlogen, honger, ziekte, dood enz.

Voor familiebedrijven is dit begrip cruciaal: de patronen van vertrouwen of wantrouwen die in een familie bestaan, zullen zich onvermijdelijk manifesteren in de bedrijfscultuur en -structuur.

Hoe Familiedynamiek de Perceptie van Veiligheid Vormt

De wereld kan een dreigende, onveilige of overweldigende plek zijn, maar evengoed een veilige, liefdevolle en warme plek. Meestal ervaren we een mix van die twee, waarvan de basis gelegd wordt in de vroege jeugd. Alle maatschappelijke problemen en al onze individuele worstelingen, zouden we moeten terugvoeren op de vroege jeugd en het familiesysteem. En dan denk ik dat we anders gaan kijken naar kinderen en opvoeding en de rol van ouderschap. En dat heeft invloed op hoe we als samenleving het leven van jonge ouders en kinderen organiseren en faciliteren.

De maatschappij (en ons eigen leven) laat ons zien dat heling van oude onveiligheid in relaties en aandacht voor onze individuele wonden, geen overbodige luxe is maar een noodzakelijkheid voor ieder mens. Tenminste, als we de waarde inzien van gezonde relaties en een florerende toekomst voor onze kinderen willen.

De Financiële Dimensie: Vertrouwen in Familiebedrijven

Vertrouwen heeft naast relaties ook vaak te maken met geld. In het grote plaatje staat geld voor onze overleving en dus ons voortbestaan. En ook daarin laat onze beginfase op deze planeet heel veel zien. De familie is namelijk meer dan mensen. Het is ook een eigen mini economie. Ieder gezin is in die zin een familiebedrijf. Waar leeft de familie van? Hoe gaat de familie om met geld en goed? Wat leren de ouders hun kinderen als het om geld (en vertrouwen) gaat? Welke ervaringen en overtuigingen rondom geld en overleven zijn dominant in de familie? Hoe voelen mensen zich wanneer het om geld gaat? Mensen zijn veel bezig met geld en ‘money mindset’, maar ze vergeten vaak dat ze in hun familie moeten zijn om dieper inzicht te krijgen in hoe deze thema’s in het hier en nu doorwerken.

De Maatschappelijke Meerwaarde van Familiebedrijven

De economie van een land wordt over het algemeen, van oudsher, gedragen door al die familie-economieën in dat land samen. En ook hier komen we het thema vertrouwen tegen. Want betrouwbaarheid is van oudsher een van de belangrijkste waarden van het familiebedrijf. Omdat het over de continuïteit gaat. En continuïteit gaat over het voortbestaan. Als het familiebedrijf failliet gaat, dan wordt het voortbestaan bedreigd. Dat is voor niemand goed, niet voor de familie, maar ook niet voor de mensen die er werken, de klanten en de gemeenschap.

Familiebedrijven onderscheiden zich hierin van veel andere ondernemingsvormen: ze zijn vaak meer gericht op langetermijnwaarde en continuïteit dan op korte-termijn winstmaximalisatie. Deze langetermijnvisie draagt bij aan een stabielere economie en gemeenschap.

Lessen uit Mijn Eigen Ervaring in een Familiebedrijf

Ik kom zelf uit een familiebedrijf en ik kon pas achteraf zien, nadat ik zelf afscheid van het bedrijf had genomen, wat de grotere waarde is van een familiebedrijf, zowel economisch, relationeel, maar ook maatschappelijk. Ik betreur dat ik dat zelf niet eerder heb gezien, omdat het besef van het grotere plaatje wel eens veel belangrijker kan zijn dan we denken. Het enige wat ik kan doen, is de inzichten die ik opdeed, delen met anderen. Zowel door te schrijven, als in mijn begeleiding van ondernemers. Wat ik er van geleerd heb, is een dieper besef van het fundament van een florerende samenleving, de rol van families, van relaties en van geld en dat er vaak nog veel werk te doen is ons eigen persoonlijke leven.

Een betrouwbare familie of familiebedrijf krijgt een plek van aanzien en erkenning in de gemeenschap omdat zij op allerlei manieren ook bijdraagt aan die gemeenschap. Zo was dat in ieder geval van oudsher, maar gelukkig zien we dat nog. Denk aan sponsoring van sportclubs van de jeugd of goede doelen enz. Het is jammer dat we dat als maatschappij steeds verder uit het oog verliezen. De grote hoeveelheid overheidsbaantjes, bureaucratie en schaalvergroting dragen daaraan bij, evenals het verlies van besef over wat een samenleving eigenlijk tot een samenleving maakt.

Succesvolle Familiebedrijven Bouwen aan Vertrouwen

Familiebedrijven die generaties lang bestaan, kenmerken zich vaak door specifieke kwaliteiten die vertrouwen bevorderen:

1. Consistente Waarden – Kernwaarden blijven intact, ongeacht marktveranderingen
2. Persoonlijke Behandeling – Klanten worden behandeld als onderdeel van de bredere familie
3. Langetermijnrelaties – Zowel met medewerkers als klanten worden duurzame relaties opgebouwd
4. Verantwoordelijkheid naar de Gemeenschap – Er is een inherent gevoel van verantwoordelijkheid naar de lokale omgeving
5. Transparantie – Open communicatie over beslissingen en veranderingen

Deze kwaliteiten maken familiebedrijven tot cruciale spelers in het opbouwen van maatschappelijk vertrouwen.

Het Herstellen van Vertrouwen in Relaties en Ondernemingen

Het herstel van vertrouwen in de samenleving en een maatschappij heeft alleen maar kans van slagen, als we onze eigen eigen onderlinge relaties kunnen herstellen. Nog meer controlesystemen zullen dit niet voor elkaar krijgen en werken het wantrouwen juist in de hand. Vertrouwen kan alleen groeien in en door relaties en door onderlinge openheid en transparantie. Door mensen weer in de ogen te kijken en door zelf die betrouwbare mensen te zijn of te worden. Door de menselijkheid terug te brengen in onze contacten, relaties en ons ondernemen. Wanneer ik iemand leer kennen, en dan bedoel ik echt leer kennen, ook zakelijk, en er is wederzijdse openheid in het contact, en ik ken jou en jouw familie en iets van je geschiedenis, dan kan het vertrouwen groeien.

En soms is die deur niet te openen omdat we het heel moeilijk vinden om kwetsbaar (=open) te zijn over onszelf en naar die ander. Kwetsbaarheid gaat niet alleen over fragiliteit, maar juist ook over kracht, over je eigen waarheid spreken en leven. Kwetsbaarheid is een sleutel om de deur naar vertrouwen te openen. Wanneer je samen met iemand kan rouwen of diepe emoties kan delen, dan schept dat altijd een diepere menselijke band omdat we allemaal uiteindelijk kwetsbare mensen zijn. Wanneer het vertrouwen kan groeien, dan groeit eigenlijk al het andere mee wat we belangrijk vinden in het leven.

Daaruit kunnen florerende relaties, contacten en ook zakelijke samenwerkingen ontstaan en dus ook een florerende mini-samenleving. Het tegenovergestelde is uiteraard evengoed waar.

Uitdagingen voor Familiebedrijven in de Moderne Economie

Ondanks de kracht van familiebedrijven staan ze voor unieke uitdagingen in het huidige economische klimaat:

1. Opvolgingsproblematiek – Het vinden van geschikte opvolgers binnen de familie
2. Balans tussen traditie en innovatie – Het behouden van kernwaarden terwijl men innoveert
3. Conflicthantering – Het managen van zowel zakelijke als familieconflicten
4. Professionalisering – De overgang van informele naar meer gestructureerde bedrijfsvoering
5. Externe concurrentiedruk – Standhouden tegenover grote, internationale spelers

Deze uitdagingen vereisen zowel zakelijk inzicht als emotionele intelligentie om te navigeren. Het werken aan vertrouwen binnen de familie is vaak een eerste stap naar het oplossen van deze complexe vraagstukken.

Persoonlijk Werk als Fundament voor Gezonde Familiebedrijven

Op weg naar de toekomst, als we het hebben over de samenleving van morgen en waar het met de wereld heen gaat, dan is eigenlijk de enige relevante vraag waar het met jou en mijn leven heen gaat. Dit soort grote thema’s moeten we eigenlijk kleiner maken. Terug naar de eenvoud van ons eigen leven en onze eigen kring.

Mensen vroegen regelmatig aan de bekende psychotherapeut Carl Jung of we (de mensheid) het wel zouden redden, waarmee ze de cataclysmen en crisissen van onze moderne tijd bedoelden. Waarop hij antwoordde: ‘Alleen als genoeg mensen hun eigen innerlijke werk doen.’ Waarmee hij bedoelde dat het werken aan onszelf en aan onze schaduwkanten (de onbewuste delen in onze psyche bewust maken) het enige is wat ons door wat voor crisis dan ook kan leiden. Zij het een persoonlijke crisis, een relationele crisis of een zakelijke crisis. En uiteindelijk ook onze maatschappelijke crises.

Voor ondernemers en familieleden in familiebedrijven is dit inzicht bijzonder relevant. Het persoonlijke en zakelijke zijn bij hen immers nauwer verweven dan bij anderen. Innerlijk werk doen betekent niet alleen het verbeteren van jezelf als persoon, maar ook als ondernemer, familielid en gemeenschapslid.

Praktische Stappen voor Familiebedrijven om Vertrouwen te Versterken

Voor familiebedrijven die willen werken aan het versterken van vertrouwen, zowel intern als extern, zijn er concrete stappen te nemen:

1. Faciliteer open communicatie – Creëer regelmatige forums waar familieleden en medewerkers hun zorgen en ideeën kunnen delen

2. Documenteer waarden en visie – Maak de kernwaarden van het familiebedrijf expliciet en gebruik ze als richtsnoer voor beslissingen

3. Investeer in familiegovernance – Ontwikkel duidelijke structuren voor besluitvorming die zowel familiebanden respecteren als zakelijke belangen behartigen

4. Bouw aan persoonlijke ontwikkeling – Stimuleer familieleden om aan zelfbewustzijn en emotionele intelligentie te werken

5. Betrek de volgende generatie vroeg – Laat jongere familieleden geleidelijk kennismaken met het bedrijf en zijn waarden

6. Vier successen en erken uitdagingen – Creëer een cultuur waarin zowel prestaties worden gevierd als moeilijkheden openlijk worden besproken

Deze praktische stappen helpen bij het creëren van een cultuur waarin vertrouwen kan bloeien, wat uiteindelijk zowel het bedrijf als de familie ten goede komt.

 

---

David Pieters begeleidt ondernemers en professionals uit familiebedrijven bij het navigeren van zowel persoonlijke als zakelijke uitdagingen. Met een achtergrond in familiebedrijven biedt hij unieke inzichten in het versterken van vertrouwen en relaties binnen deze bijzondere ondernemingsvorm. Tijdens een persoonlijke retraite creëer je de ruimte om dieper in te gaan op de unieke dynamiek van jouw familiebedrijf en persoonlijke ontwikkeling.