Lessen uit Bali over Geven en Ontvangen

“Zij die het verleden niet kunnen herinneren, zijn gedoemd dit te herhalen.” – George Santayana

Deze wijsheid van de Spaanse filosoof raakt aan de kern van menselijke bewustwording: het vermogen om te herinneren en te reflecteren. Niet voor niets staat herinnering centraal in vrijwel alle spirituele tradities. We kunnen alleen doorgeven wat van waarde is als we de waarde herinneren. 

Een ontmoeting bij de wasstraat

Ik sta bij de wasstraat te wachten terwijl mijn motor gewassen wordt. Op Bali zie je zelden vieze auto’s en scooter en ik voel me al een tijdje uit de pas met mijn ‘dirty bike.’

Tijdens het wachten raak ik in gesprek met een jonge, vriendelijke taxichauffeur. Wanneer hij vraagt waar ik vandaan kom, antwoord ik: ‘Uit Belanda.’

“Ah!” zegt hij enthousiast. “Dan delen we dezelfde taal.” Hij somt trots enkele Nederlandse woorden op die hij als deel van zijn eigen taal beschouwt. Het Indonesisch heeft inderdaad ongeveer 10.000 Nederlandse woorden overgehouden- een erfenis van drie eeuwen Nederlandse dominantie in de regio. Terwijl we lachen om deze connectie, voel ik een ongemakkelijke spanning: ik ben me bewust van dit beladen koloniale verleden, terwijl hij deze woorden zonder historische last omarmt.

Er ontstaat een gesprek wat mij aan het denken zet, zoals ik vaak bij ogenschijnlijk alledaagse gesprekken of situaties opeens iets ga zien over vragen die mij bezig houden in mijn eigen zoektocht over de mens op de planeet en wat mijn en onze plek daarin is.

Waarde Anders Bezien

Ik praat dus met taxichauffeur Putu. Hij vertelt me dat hij iedere dag zijn auto wast, met de hand, zoals zoveel Balinezen dat dagelijks doen. Het laat iets zien over de mentaliteit. Ze doen dit niet alleen voor zichzelf. Het is de enorme gastvrijheid die ook diep in de cultuur zit. Hij wacht op zijn motor, een oldtimer Yamaha uit 1991 die hij maar af en toe gebruikt. Hij vertelt me dat hij iedere twee maanden de olie ververst. Ik vraag hoeveel kilometer hij er dan mee heeft gereden. ‘Misschien 10,’ zegt hij lachend. Ik zeg dat hij geld weggooit. Maar het is een mooi voorbeeld van mensen die nog iets snappen van waarde.

Als ik vraag naar zijn werk vertelt hij me dat hij zo druk is momenteel dat hij het werk niet aan kan. Ik vraag hem waar zijn klanten dan vandaan komen en hij vertelt over een Italiaans stel met veel volgers waar hij mee bevriend was geraakt. En hoe van het een het andere komt. De kracht van relaties en een netwerk.

Hij vertelt dat hij vandaag zes klanten heeft en dat hij daarom iemand anders laat rijden. Ik vroeg me al af waarom hij hier dan zo relaxed bij de wasstraat staat. Het maakt me nieuwsgierig naar hoe hij zijn werk organiseert. Als ik vraag of hij dan meerdere auto’s heeft en mensen die voor hem werken zegt hij dat hij een vriend laat rijden. ‘Ik geef hem het werk.’ zegt hij.’ Ik vertel hem dat in Nederland mensen dan een percentage vragen en of hij dat ook doet? 

“Ik Geloof in Karma”

Zijn antwoord is zo mooi en zo simpel en het legt precies de ziel bloot van een manier van denken en leven die eigenlijk haaks staat op onze westerse manier van denken. ‘Ik geloof in karma’, zegt hij lachend. Ik help mensen en zij helpen mij. Ik heb daarom altijd werk en nooit tekort.’ Het is voor hem een simpel gegeven van geven en ontvangen. Van zaaien en oogsten. Van genoeg is genoeg. En van vertrouwen in de toekomst. 

Wie goed doet goed ontmoet dus. Het doet me denken aan waarden die ook in het Christendom en Jodendom bekend zijn, en die we terugvinden in alle religies op aarde.

Ik vraag me af wat er gebeurt als een heel eiland in karma gelooft? Laat staan een land, continent of een hele planeet? Wat betekent dat voor een samenleving? Ik weet het antwoord wel. Ik denk dat er heel veel blije mensen zouden zijn. Die zie ik hier ook veel om mij heen. Er zou vertrouwen en overvloed zijn in plaats van wantrouwen en schaarste. Precies dat wat we in Nederland en andere ontwikkelde landen zijn kwijtgeraakt. Mensen zouden meer goed doen, wetende dat ze daarvoor beloond zouden worden en dat ze door de kracht van het goede doen, nooit tekort zouden hebben. Maar het echte resultaat, en dat is de oogst, is de verbinding, de vriendschap en de vreugde die het geeft.

De Betekenis van Karma

Is karma een natuurwet of een geloof, vraag ik me af? Als genoeg mensen ergens in geloven en ernaar handelen, dan wordt het vanzelf een wet, denk ik, een wet die door herhaling wordt ingeprent in de collectieve psyche. Je zou het een positieve programmatie kunnen noemen. 

De wet van karma is echter niet alleen een geloof, het zegt namelijk dat het leven geregeerd wordt door oorzaak en gevolg, door actie en reactie. Dat is een waarneembaar gegeven. Karma betekent letterlijk: handeling. Het is een werkwoord en geen vaag spiritueel begrip uit de new age sectie van de boekwinkel. Mensen die niet bekend zijn met de Oosterse cultuur of godsdiensten, denken vaak dat karma iets met het geloof in reïncarnatie te maken heeft, of met straf, maar dat is niet waar het in essentie over gaat. Voor de Boeddha ging karma over de intentie achter de actie. Over het motief? Het heeft te maken met de beweegredenen van de persoon in kwestie. 

Als we vanuit deze lens van intentie naar het wereldtoneel kijken, dringt zich een ongemakkelijke vraag op: Wat hebben westerse samenlevingen decennialang gezaaid, met welke onderliggende motieven, en welke oogst rijpt nu voor ons? De huidige geopolitieke spanningen en ecologische uitdagingen zijn geen toevallige gebeurtenissen, maar de manifestatie van karma op mondiale schaal – niet als mysterieuze straf, maar als de natuurlijke uitwerking van oorzaak en gevolg in complexe menselijke systemen.

De Boeddha leerde hele praktische dingen ter verbetering van de relaties tussen mensen. Jezus leerde dezelfde principes. Wij zouden het ook gezond verstand kunnen noemen. Het zijn de meest basale menselijke principes die we uit het oog zijn verloren in onze ontwikkelde samenleving. 

Het Spanningsveld Leven

In mijn leven is dat spanningsveld van twee werelden op allerlei manieren zichtbaar en voelbaar. Leven in deze wereld is leven in een krachtig spanningsveld van een duale werkelijkheid. Een wereld waarin zowel het ‘goede’ als het ‘slechte’ naast elkaar bestaan. We zijn zelf een mix van beide krachten en zullen die ook in onszelf tegenkomen. Ook de lezer zal dat spanningsveld kunnen voelen. We hebben daarin allemaal onze levensthema’s uit te werken. Misschien voel je wel dat er dingen knagen, omdat je ergens uit verbinding leeft met jezelf en je eigen energie. Vaak drukken we weg wat we niet willen zien en voelen, maar toestaan en toelaten is denk ik toch de weg naar bewustzijn en uiteindelijk naar een mooiere wereld. Want die mooiere wereld, begint bij individuele mensen die willen veranderen in plaats van aanpassen en willen transformeren in plaats van conformeren. 

De Weg naar Verandering

Echte verandering is dichterbij dan we vaak denken. Het ligt niet in grote meeslepende plannen of revoluties, Het begint met willen kijken, Met je perspectief verbreden. Met het verbreden van ons blikveld en het toelaten van perspectieven die ons mogelijk ongemakkelijk maken. 

Dit klinkt misschien als een cliché, maar ik spreek uit eigen ervaring. Transformatie ontstaat wanneer we onze gevoelens, twijfels en onzekerheden niet langer onderdrukken, maar ze juist verwelkomen als wegwijzers. Wanneer we onze diepste dromen en verlangens serieus nemen als kompas, in plaats van ze weg te rationaliseren als onpraktisch of onhaalbaar.

De Vragen die ertoe Doen

Voor mij betekende dit bewustwordingsproces een tweevoudige beweging: mijn ogen openen voor de wereld om mij heen, en via die spiegel tegelijkertijd naar binnen kijken. Deze dubbele blik leidt tot essentiële vragen:

Hoe verhoud ik mij tot deze wereld?
Wat betekent authenticiteit in mijn dagelijks leven?
Welke waarden wil ik cultiveren te midden van de tegenstrijdigheden die ons omringen?
En misschien wel het belangrijkst: wat zijn mijn werkelijke intenties en motieven bij elke keuze die ik maak?

Het antwoord op deze vragen vormt uiteindelijk niet alleen mijn persoonlijke pad, maar draagt bij aan het collectieve karma dat onze gedeelde toekomst bepaalt.

In deze toevallige ontmoeting bij een Balinese wasstraat vond ik een belangrijke herinnering terug: dat er andere manieren zijn om in het leven te staan. De eenvoudige wijsheid van deze taxichauffeur – ‘Ik geloof in karma’ – bevat een diepere waarheid dan we misschien beseffen. Elke keuze die we maken, elke intentie die we koesteren, draagt bij aan wat we uiteindelijk oogsten, zowel persoonlijk als collectief. 

David Pieters