Unschooling, thuisonderwijs, emigratie en je eigen weg vinden met je kinderen
laatste update:voorjaar 2023
Ik ga in dit artikel iets delen over onze keuze om met onze kinderen een andere weg te gaan dan die van het reguliere publieke onderwijssysteem zoals we dat in Nederland kennen en wat gezien wordt als de norm. Ik besef me dat dit onderwerp zo groot is en zoveel kanten heeft en dat iedere situatie zo verschillend is dat je niet met een artikel een genuanceerd en zeker geen volledig beeld kan schetsen, maar ik ga een poging wagen…
Veel mensen vragen zich ten eerste af of het uberhaubt kan in Nederland: thuisonderwijs of unschooling, ‘zomaar’ je kinderen uit school halen. Het antwoord is: nee. In Nederland is schoolplicht. Dat betekent dat je kind verplicht naar school (lees: een schoolgebouw) moet. (behalve als er een pandemie is natuurlijk). Er zijn echter uitzonderingen op die regel. Bijvoorbeeld aan de hand van artikel 5b. Daarmee heb je als ouder de mogelijkheid om je kind thuis te onderwijzen als er geen school is die aansluit bij je levensovertuiging. Een andere optie is een particuliere of alternatieve school vinden die wel aansluit bij de visie die je als ouders hebt. En misschien betekent het dat je daarvoor moet verhuizen. Ik denk dat een fijne school het meer dan waard zal zijn, zelfs als je ervoor moet verhuizen. En dan is er nog een derde optie: naar het buitenland vertrekken en daar je leven gaan vormgeven op je eigen manier. Die derde optie is onze reis geworden.
Over de term unshooling
In Nederland zou thuisonderwijs geen optie voor ons zijn, alhoewel, met allerlei nieuwe ontwikkelingen op scholen van de laatste paar jaar, kan ik me heel goed voorstellen dat veel ouders moeite hebben om hun kinderen naar school te sturen. Daarbij komt dat veel kinderen niet naar scchool willen, dus de vraag is ook waarom er zo strak aan bepaalde regels zoals uren en schooldagen wordt vastgehouden.
Wij gebruiken de termen thuisonderwijs en unschooling door elkaar. Thuisonderwijs in de traditionele zin betekent dat je het klaslokaal verplaatst naar thuis en dat vaak een van de ouders het leerproces op zich neemt. In de VS en Australie is homeschoolen veel gebruikelijker en zijn er ook groepen homeschoolers die wekelijks bij elkaar komen en zijn er allerlei activiteiten maar het gros van het leren uit boeken gebeurt dan thuis.
In Nederand blijven of vertrekken?
Wij vonden homeschoolen in Nederand geen aantrekkelijke optie. Onze kinderen zaten al op school, deden het daar overigens prima, en wij vonden altijd dat als je in Nederland gaat homeschoolen, dat je dan jezelf ook in een soort isolement plaatst (hoeft niet zo te zijn afhankelijk van wat je met je kind doet, maar dat is ook weer afhankelijk van de locatie waar je woont). Wij waren daarbij altijd al van plan geweest om naar het buitenland te vertrekken en dat plan kwam samen met het idee om onze kinderen op een andere manier op te voeden. Wij vertrokken dus naar het buitenland, eerst als digitale en reizenden nomaden. We bouwden voor ons vertrek een online bedrijf wat we door de jaren een konden uitbouwen. Ook al is daar met de jaren veel in veranderd voor ons. Uiteindelijk werd dit reizen en zoeken een emigratie en zijn we momenteel woonachtig op de plek waar het voor ons begon: Bali.
Hoe het begon?
Misschien heb jij net als wij zo’n knagend gevoel van binnen dat het ook anders kan. We voelden ons vaak geleefd en beperkt in plaats van dat het dagelijkse leven ons diende. Ergens diep van binnen wisten we ook dat er een andere manier van leven, opvoeden en onderwijs mogelijk was. De vraag was natuurlijk, hoe komen we van ons leven hier, van het stramien en de keurslijf waar we in zitten, naar waar we naartoe willen?
In deze blog vertel ik je hoe ik met mijn gezin deze overgang maakte. Naar een andere manier van leven waarbij we ons leven in Nederland inruilden voor een toch wel compleet andere manier van leven. Voor ons was het allesomvattend. Het omhelst onze dagelijke manier van leven, ons werk, onze opvoeding en onze plek in de maatschappij en ga zo maar door.
Als je kiest voor een route die anders is dan wat als ‘de norm’ en ‘normaal’ wordt ervaren, dan weet je dat je op een avontuurlijk pad bent. We ontdekten een leven waarin onze kinderen niet langer naar een reguliere school gaan en toch enorm veel leren en zichzelf bleven ontwikkelen. En wij ook. Onze drie kinderen zijn geboren in 2007, 2010 en 2013. In 2018 lieten we het Nederlandse onderwijssysteem achter ons. We weten niet of we er ooit naartoe terug zullen keren, maar we houden wel de deur open voor onze kinderen mochten ze ooit in NL willen studeren. Want ook dat kan gewoon. Op dit pad merkten we dat het vraagt om op een andere manier te gaan denken, in mogelijkheden en kansen, niet in beperkingen. Daarin ontdekken we steeds dat de wereld en het leven zelf onze grootste leermeester en klaslokaal is.
Ik kan niet zeggen dat ons leven precies is wat we er van tevoren van verwachten toen we het systeem achter ons lieten. Er zijn zeker ook uitdagingen, maar het is een onvergetelijke reis en ervaring waardoor je ogen op een geheel andere manieren geopend worden. Wat we ervaren is veel meer tijd en aandacht voor elkaar, verbetering van onze onderlinge relaties, meer diepgang, en ook het gevoel dat we weer aan het roer staan van hoe wij als gezin willen leven met onze kinderen. Dit is onze reis, ons verhaal, en het mooie aan het leven is dat je als mensen zelf je levensverhaal mag invullen.
Door de jaren heen heb ik heel veel mensen gezien die met de beste bedoelingen de bestaande onderwijssystemen wilden veranderen. En ook al heb ik daar respect voor, onze conclusie was dat we daar niet op konden wachten, omdat onze kinderen al lang volwassen zouden zijn, mocht die grote verandering er ooit komen.
Wake-up call
Vanaf het moment dat onze oudste zoon naar school moest, begon het bij ons te knagen. Eigenlijk al veel eerder, want voordat we kinderen hadden, genoten wij van een relatief vrij leven waarin we ons vooral richten op onze eigen ontwikkeling en waarin we ook met regelmaat voor langere perioden in het buitenland hadden gewoond of gereisd. We dachten nog dat de wereld voor ons open lag, tot het ritme van school en werk het overnam! Ons relatief vrije leven was daarmee snel voorbij. En ergens is dat ook oke, het leven kent fases en zo ontwikkelen we ons. Maar toch…
In het gareel
Het vaste stramien van vijf dagen naar school, de manier van onderwijs en wat dit voor effect had op onze kinderen (we zagen ze veranderen) maakte ons niet echt blij. De CITO toetsen, prestatiedruk, de groepsdynamiek tussen kinderen onderling en jaar in jaar uit dezelfde gekte rond Sinterklaas, Kerst en Pasen (om maar iets te noemen). Het was niet echt het leven wat wij voor onszelf en onze kinderen voor ogen hadden, maar ja, wat doe je eraan… Veel gezinnen vinden het normaal dat ze eigenlijk weinig zelf te kiezen hebben. Je accepteert je dagelijks realiteit omdat iedereen zo leeft, maar wat als je het anders wilt? En heb je eigenlijk nog wel de keuze?
Wat wij wel wilden
Wat wij verlangden was verbindingen en community met like-minded mensen. Mensen die bewust in het leven stonden. Het liefst wilden we een internationale gemeenschap van gezinnen om samen te groeien en te ontwikkelen buiten de gevestigde paden. En we wilden onszelf blijven ontwikkelen. We wilden groeien en leren.
Settelen
In een periode van tien jaar waarin onze kinderen opgroeiden, gingen we door allerlei fases en stelden we onself ook allerlei vragen die je zelf misschien ook wel herkent. Misschien moesten we een duidelijker carrière pad en een plan voor onze toekomst maken? Al onze vrienden, familie en kennissen waren inmiddels goed gesetteld en wij leken maar geen rust te ervaren in de dagelijkse gang van zaken. Moesten wij ons ook maar eens voorgoed settelen? Een soort overgave aan het leven zoals het was? Verhuizen naar een andere plek in NL, een plek waar een vrije school was of een andere vorm van onderwijs die ons aansprak. Het lukte ons niet om de puzzel te leggen en ik zat ondertussen in een familiebedrijf waar ik ook mijn verantwoordelijkheden had. Dus je zou kunnen zeggen dat we al lange gesetteld waren, maar zo voelde dat voor ons niet. Nu zie ik dat als mijn ziel die nog iets anders in mijn leven wakker wilde maken. Daarvoor moest ik op reis gaan…
Wat is er mis met het onderwijs?
Het is zeker niet mijn intentie om af te geven op het Nederlandse onderwijssysteem, Er is zeker een plek voor en sommige dingen hebben we in NL goed voor elkaar. Kinderen leren razendsnel lezen en schrijven, wat geweldig is. Verder leren ze ook sociale skills. Ook prima. Maar, en daar komt de maar, het leven is een package deal en de vraag is of de voordelen opwegen tegen de nadelen. Toch kan ik er niet omheen om een aantal punten te benoemen die niet bevorderlijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen. En die ligt niet op het leren lezen of schrijven, maar veel meer op het sociaal-emotionele. Het moeten presteren op jonge leeftijd, het onderlinge vergelijken. De volle klaslokalen met kinderen van dezelfde leeftijd. De grote aandacht voor kennis uit een boek. En dan de groepsdruk op middelbare scholen en de de belangrijkste vraag die alle kinderen aan hun ouders stellen: ‘waarom moet ik dit leren of weten?’ En het antwoord is: dat moet gewoon want ja, dat hebben we zo bedacht…
Het schoolsysteem is niet fout, maar het is ook niet de enige weg naar Rome. En toch, joe langer ik uit het onderwijs weg ben, hoe meer ik hoor van andere ouders in Nederland, hoe meer ik ga zien hoe fout het hele systeem eigenlijk is. Prijs jezelf gelukkig als je kind het goed heeft. En dit is geen kritiek op ouders en op de situatie waar mensen in zitten. Het is gewoon wat het is.
Kinderen stellen heel veel vragen en hebben een natuurlijk nieuwsgierigheid naar het leven. Het zit in ons allemaal om ons voortdurend te blijven ontwikkelen en te groeien. Wij ontdekten dat hoe langer onze kinderen op school zaten, hoe minder interesse ze hadden om vanuit zichzelf te leren. Ook merkten we dat hun gedrag veranderde naarmate ze langer op school zaten. Mijn zoon had een lange zomervakantie nodig om weer bij zichzelf te komen. Enfin, iedere ouder zal zijn eigen verhaal en uitdagingen hebben in het leven en ook op school en met het onderwijs. De vraag is of je moet accepteren hoe het is, of dat er ook andere wegen zijn. En natuurlijk zijn er andere wegen, maar die vergen wel meer van je als ouder. Want in feite besteden we het leren en opvoeden van onze kinderen grotendeels uit aan de overheid, middels school. Ik zou het fijn vinden als dat weer een open gesprek wordt, met de keuzevrijheid voor iedere ouder of je dat wel of niet wilt.
Onderwijs voor de nieuwe wereld
Onderwijs zou een hoger doel moeten dienen dan het aanleren van kennis en vaardigheden om je mee te laten draaien in de maatschappij. Wat is dan de reden dat er zoveel tijd gaat in het aanleveren van academische vaardigheden, kennis, en tegenwoordig ook van overheidspropaganda? Zijn onze kinderen daarmee voorbereid om als zelfstandige, scheppende en creatieve wezen in de wereld te staan? Klaar voor de wereld van morgen? Ik denk van niet. Ja, ze worden klaargemaakt voor de maatschappij die de overheid wil, op wat van hen verwacht wordt als goede burgers. Maar wat zijn de waarden die wij als ouders onze kinderen en nieuwe generaties willen meegeven? Veel belangrijker is denk ik aandacht voor de persoon die ze kunnen worden. Voor wie zij persoonlijk en als individueel kind zijn. Dat ze zichzelf mogen zijn en op hun eigen manier en tempo mogen ontwikkelen en ontdekken. Dat ze leren om dicht bij zichzelf te blijven, gestuurd door hun eigen interesses en nieuwsgierigheid.
Kinderen het vertrouwen teruggeven
Uiteindelijk draait het allemaal om vertrouwen. Als wij vertrouwen hebben in onze kinderen, hoeven we ze niet te testen met CITO’s en andere toetsen. Als wij vertrouwen dat kinderen alles al in zichzelf hebben voor hun eigen ontwikkeling, dan geven we ze tijd om het op hun eigen ritme en manier te doen. Juist het duwen en trekken om ze toch vooral mee te laten doen met hun klas en leeftijdsgroep zorgt voor zoveel frustratie en ongelukkige kinderen.
Onze kinderen deden het trouwens heel goed op school, qua prestaties. Mijn dochter Linde kwam vanaf de kleuterschool al iedere dag thuis met een sticker op haar voorhoofd! In groep drie en vier was ze de beste leerling van de klas en in groep vijf wilde ze het zo perfect doen dat ze er ongelukkig van werd. Ook dat is het gevolg van een systeem van straffen en belonen. Als je het goed doet krijg je een ster en wordt je geprezen, als je het niet goed doet, voel je je minder dan de rest van de klas.
Ons onderwijs wordt getypeerd door het gebrek aan vertrouwen in kinderen. Dat blijkt uit de grote mate van sturing, toetsing en druk die kinderen voelen om mee te doen in een vorm. Onze hele maatschappij is eigenlijk gebaseerd op een diep wantrouwen. Terwijl we weten dat vertrouwen de basis is van alles wat we creëren. Ik denk dat dat een universeel principe is wat we in ons onderwijssystemen en ook als ouders vaak nog niet begrijpen. Dat we nog veel te vaak onszelf en kinderen langs een lat leggen waarmee we gaan meten en vergelijken. Dat eindeloze vergelijken is een soort ziekte van de maatschappij waar kinderen al op jonge leeftijd mee geïnfecteerd worden. Dat vinden we blijkbaar heel lastig om los te laten. Hoe vaak zijn onze verwachtingen van een kind leidend in hoe we opvoeden en onderwijs invullen? Terwijl ieder kind op zijn of haar eigen tijd en manier er wel komt, zolang wij als ouders en begeleiders niet in de weg gaan staan, maar als een liefdevolle en aanwezige kracht er voor ze zijn? En dat zij voelen dat ze het in dit leven nooit alleen hoeven te doen.
Vertrouwen hebben in je kinderen kan alleen als je zelf ook vertrouwen hebt in het leven en in jezelf. Dus als je van plan bent om buiten de gebaande paden te gaan, dan ga je daarmee ook een heel proces met jezelf aan. Een proces waarin je dus ook oog in oog komt te staan met jezelf. Uiteindelijk gaat het niet zozeer om hoe je met je kinderen om moet gaan, maar om hoe je met jezelf om gaat. Prachtig proces om echt voor jezelf en je leven te gaan staan.
De eerste stap naar verandering
De hamvraag is of je het vertrouwen in het systeem hebt of dat je zelf de regie meer in handen wilt of moet nemen. Dat is een vraag die iedereen zelf zal moeten beantwoorden. Als jij het anders wilt, dan zul je zelf de stappen moeten zetten. Niemand gaat het voor je doen, alhoewel er wel mensen zijn die je kunnen inspireren en ondersteunen op jouw weg.
Naar het buitenland vertrekken
Het enige wat ik vanaf mijn kant zou willen meegeven aan jou als je dit lees. Durf voor jezelf en je toekomst te kiezen, maar bereid je goed voor. Zorg dat je een plan hebt en ontwikkel een visie voor je leven. En als je huidige leven zo’n stap naar het buitenland niet toelaat. Geef jezelf dan de tijd om het uit te zoeken en onderzoek wat jouw motivatie is. Een emigratie is niet voor iedereen de weg en de oplossing. Het is een weg van vallen en opstaan, maar ik weet ook dat waar een wil is, de weg wordt geopend.
Mijn vrouw Tryntsje en ik werken beide online, waarin we de afgelopen jaren veel hebben geleerd en zijn gegroeid. In wat voor ons wel en niet werkt enz. Het internet, ondanks alle nadelen, is nog steeds een enorme kans voor mensen om meer vrijheid voor zichzelf te verkrijgen.
De regie terug nemen
De vraag is denk ik, hoe ga jij verder? Voor ons waren er een paar momenten die bepalend waren. Het moment dat we in september 2018 de kinderen voor de laatste keer uit school haalden na een feestelijke traktatie en mooi afscheid, voelde voor ons alsof we weer aan het roer van ons leven gingen staan en we onze kinderen weer terug hadden. In oktober zaten we in het vliegtuig en gingen we op weg naar een ander leven.
Human Design voor kinderen
Vier jaar verder
De reis naar unschooling heeft ons geleerd om op een andere manier naar het leven en naar onze kinderen te kijken. Onze kinderen zijn trouwens niet voortdurend alleen maar thuis geweest. Onze jongste ging een tijd naar een kleine alternatieve school (niet te vergelijken met regulier onderwijs). Onze oudste zoon gaat momenteel (2023) naar een middelbare (alternatieve prive) school zodat hij aansluiting heeft met leeftijdsgenoten. Hij volgt vakken van Cambridge (Engelstalig erkend onderwijs) waardoor hij ook examen kan doen en alsnog kan instromen op een vervolgopleiding mocht hij dat willen.
Onze manier van leven maakt dat we als ouders veel meer betrokken zijn bij de opvoeding en de ontwikkeling van onze kinderen. En vaak zijn we ook zoekende naar wat onze kinderen nodig hebben en moeten we dingen aanpassen of op zoek naar oplossingen. Dat betekent veel gesprekken met elkaar als ouders, maar ook met onze kinderen onderling. We gebruiken daarnaast een Engelse (Amerikaanse) lesmethode voor het thuisonderwijs van onze jongeste dochter. Het was zeker niet vanaf dag een een succes, maar we leerden de afgelopen jaren met vallen en opstaan een nieuwe levensstijl aan. En ook daarin stellen we soms bij.
Ieder kind is anders. Voor sommige kinderen is structuur belangrijker dan voor andere kinderen. Sommige kinderen gedijen prima in het onderwijssysteem, andere kinderen totaal niet. Wij ontdekten dat we ook zonder het onderwijssysteem onze kinderen van alles konden bieden waardoor ze zich bleven ontwikkelen. Ze groeien op als blije, vrije en blote-voeten kinderen.
Hoe ga je je dan voorbereiden op het leven in de maatschappij? De Basis uitgelegd
Wat ik steeds scherper ging zien, is dat het leven in de basis vrij eenvoudig is. Als het gaat om de ontwikkeling van kinderen zou je heel simpel kunnen zeggen: ontdek en ontwikkel je natuurlijke talent, meestal iets waar je interesse naar uitgaat, wat je leuk vindt, waar je energie van krijgt en waar je affiniteit mee hebt. Ontwikkel jezelf en je talent verder. Als je daarmee in je levensonderhoud wilt voorzien, leer dan ook ondernemerschap. In principe heb je daar geen school voor nodig, wel vaardigheden die je moet ontwikkelen. En rolmodellen die het al voorleven. Het leer en ontwikkelingsproces ontstaat meestal op een natuurlijke manier wanneer je de innerlijke motivatie daarvoor voelt. Maar omdat we zo ver verwijderd zijn van natuurlijke leerprocessen is alles in onze maatschappij gebaseerd op sturen, meten, vergelijken en controleren, vaak vanuit een angst dat het anders niet goed komt. En dat is ook de energie die kinderen vaak meekrijgen van ouders en school. Wat mij betreft is er dus een grote transitie nodig in ons denken en handelen rondom de manier waarop we kinderen willen klaarstomen voor deze wereld.
What’s next?
Misschien vind je het fijn om eens door te praten of wil je hulp bij het krijgen van inzicht en helderheid over welke keuze nu echt klopt voor jou? Voel je dan vrij om mij even een bericht te sturen.
In mijn werk begeleid ik mensen die voor grote keuzes staan in hun leven en op zoek zijn naar begeleiding om die stap goed te zetten. Hoe ga je om met je angsten of twijfels bij grote levenskeuzs? Wat heb je praktisch nodig? Wat doe je met je werk/onderneming? Vaak zien we dat bij het verlangen om je kinderen uit school te halen ook andere thema’s spelen rondom werk en ondernemen en je financien, maar ook familie en je relaties of zelf je plek in de maatschappij. Wil jij eens doorpraten en wellicht een orienterend gesprek omdat je op zoek bent naar helderheid en richting? Dat kan. Voel je vrij om even contact met me op te nemen door me een mailtje te sturen met een korte motivatie. Ik reageer dan binnen 24 uur om een afspraak met je te plannen.
