Ik groeide op met Heidelberg machines en de geur van inkt en papier als zoon in een familie van vier generaties boekdrukkers. Mijn overgrootopa drukte verzetskrantjes in de oorlog. Het ‘Woord’ stond in mijn familie altijd centraal. Er was altijd wel discussie over allerlei maatschappelijke thema’s, maar ook rondom interpretaties van de Bijbel. En ook daarin verschillen we binnen de familie tot op de dag van vandaag van mening en inzichten. De drukpers, en nu het internet, staat symbool voor de vrijheid van meningsuiting, die ik liever de vrijheid van expressie noem.
Voor mijn vertrek naar het buitenland werkte ik een aantal jaren aan het familiebedrijf, wat inmiddels was uitgegroeid tot een commercieel mediabureau. Een overname van het bedrijf ging nooit door. Toch ben ik blij dat ik dat proces heb meegemaakt en heb mogen ervaren wat het is om met mijn vader te werken. We hebben er beiden heel veel van geleerd. Ik moest echter mijn eigen pad verder vervolgen. Achteraf zie ik dat het voor mij veel belangrijker voor me was om ‘de geest van het vrije woord’ in mezelf te realiseren, wat onderdeel was van mijn groeiproces.
Trouw zijn aan jezelf
Vrijheid van meningsuiting gaat niet alleen over ‘persvrijheid’. Het gaat over de vrijheid van denken en voelen en om jezelf te kunnen zijn en te uiten. Dat begint in eerste instantie dichtbij huis. Met de mensen met wie we leven.
De meeste van ons en van alle mensen op deze aarde zijn al van jongs af aan gecensureerd. Wat mag je wel en wat mag je niet zeggen en denken? Censuur is ouder dan de weg naar Rome, maar het bevordert nooit vrijheid en ontwikkeling. Veel mensen weten eigenlijk niet wat ze echt denken of voelen, en uiteindelijk zijn de meeste woorden en meningen, een echo van wat eerder door iemand anders is gesproken. De vrijheid van meningsuiting maakt ontwikkeling en ook zelfonderzoek mogelijk. Het mechanisme van vrij denken en spreken zet heel veel in beweging in onszelf en de maatschappij. Veel meer dan we beseffen.
Wanneer je om wat voor reden niet kunt communiceren over je gevoelens en emoties, ben je dan vrij? En wanneer je niet vrij bent om te zeggen en denken wat er in je omgaat, raak je dan niet vervreemd van jezelf? En is vervreemding niet een van de grote problemen van onze tijd? Dit gaat veel verder dan het hebben van een politieke mening.
De vrijheid van meningsuiting is vooral bedoeld als bescherming voor mensen die hun individualiteit willen behouden tegen de heersende mening in. Mensen die alleen overtuigingen hebben die in lijn zijn met de dominante mening, hebben die bescherming niet nodig. In onze maatschappij zorgt de vrijheid van meningsuiting er voor dat je een overtuiging mag hebben zonder daarvoor gestraft of gecancelled te worden. Het is ‘tricky business’, en er is ook vast iets te zeggen voor het beperken van de vrijheid van meningsuiting, maar het is wel het fundament van een vrije samenleving. De geschiedenis laat ook zien dat het alternatief, namelijk censuur en controle, nooit positieve uitwerkingen heeft gehad.
De heilige boom
Ik nam deze week een nieuwe Podcast op onder een gigantische bodhiboom. Je kunt hem terug luisteren op mijn Podcast kanaal. Het zijn heilige bomen en deze boom fascineerde me sinds ik er voor het eerst in mijn ochtendwandeling langs liep. Kun je bomen voelen? Ik weet het niet, maar ik voelde deze boom. Ik heb nog nooit eerder de behoefte gehad om een boom te knuffelen, maar bij het zien en ervaren van deze boom wilde ik iets van deze boom in mij opnemen. Bomen worden door natuurvolkeren, zoals hier in Bali, gezien als energievelden of batterijen. Ze ontladen en laden energie. De stand van de maan speelt daarin een rol blijkbaar.
Groeien tot grootsheid
Wat ik in die boom zag was een ontwikkeling. Die boom die begon als een zaadje, heeft zichzelf volledig tot uitdrukking gebracht in deze wereld. Ik vermoed dat deze boom zijn volledig groeipotentie benut heeft. En nu staat die boom daar in zijn grootsheid en volheid, maar ook in zijn nederigheid. De boom zelf is gewoon wat ie is en heeft zijn plek ingenomen in de kringloop van het leven. Maar indrukwekkend is het wel, want niet alle bomen groeien uit tot zulke hoogtes.
In de Bijbel worden mensen vergeleken met bomen. Ik vind dat fascinerend. We kunnen dus iets over onszelf leren van bomen. Wij mensen zijn ook op deze planeet om te groeien en te ontwikkelen en om onszelf tot uitdrukking te brengen. Vrijheid van communicatie is daarin eigenlijk onmisbaar. Ik geloof dat onze groeipotentie hand in hand gaat met de mate waarin we onszelf de vrijheid geven om onszelf te zijn en te uiten. Ik zie dat mechanisme in mijn eigen leven aan het werk.
In Human Design termen zouden we zeggen: je moet je design volgen. Het design van dat zaadje is de potentie om tot die enorme boom uit te groeien. Als ik het even vertaal naar ons leven en hoe ik mezelf ervaar dan kom ik tot de conclusie dat als ik mezelf niet tot uiting breng, dat ik mezelf dan geweld aandoe. Dat is niet wat ik wil. Dan zou ik niet trouw zijn aan mezelf en aan mijn eigen leven. Dan ben ik simpelweg niet vrij. Die boom draagt het meeste bij door te blijven groeien. En in zijn groei draagt hij bij aan het grotere ecosysteem zowel boven als onder de grond.
Zelfexpressie
De vrijheid van meningsuiting gaat over jezelf kunnen zijn. Het gaat over de vrijheid ervaren om tot expressie te komen. Om je potentie en je hoogste goed te realiseren. Niet geforceerd, maar als een kanaal wat open gaat. In Human Design spreken we over ‘channels’ of ‘kanalen’. Kanalen staan voor een energie die een bepaalde expressie geeft aan wie je bent. Ze drukken een kwaliteit uit die als het goed is zichtbaar wordt in ons leven. Doordat conditioneringen grote invloed op ons hebben wordt onze authentieke expressie en ‘wie we echt zijn’ vaak onderdrukt. Het kan een hele klus zijn van deconditioneren voordat je die kanalen in jezelf en je leven aan het werk ziet. Ik ervaar het als een licht wat langzaam aan gaat.
De cultuur
Vrijheid van meningsuiting gaat ook over een cultuur. Een cultuur wordt bepaald door de omgeving en de omstandigheden. Wat mensen nodig hebben is een cultuur waarin we tot uiting kunnen komen. Namelijk een cultuur van veiligheid waarin je jezelf kunt zijn en verder kunt ontwikkelen. Waarin je jezelf mag uiten. Dat begint in onze gezinnen, op school, en in de groepen waar we opgroeien. De basis wordt in onze kindertijd gelegd. Gabor Mate heeft een prachtig boek geschreven met titel ‘the myth of normal’ over trauma, ziekte en genezing in een toxische cultuur. Onze huidige cultuur faciliteert geen gezonde ontwikkeling, stelt hij.
Vrijheid van meningsuiting heeft ook een cultuur nodig om te floreren. Namelijk een cultuur waarin het veilig is om hardop vragen te stellen, om te onderzoeken en om jezelf te uiten. Zowel in woord als in emoties. En ook om filosofische, religieuze, creatieve, politieke of wat voor andere onderwerpen dan ook. Het is de vrijheid om je eigen authentieke gedachten en gevoelens te ontdekken en tot uiting te brengen. En door dat te delen met anderen, ontwikkelen we ons verder in het leven, kunnen we bijschaven, van mening veranderen en blijven leren. Tot expressie komen gaat ook over wat echt en uniek is aan ons. Niet de geconditioneerde of aangepaste versie van jezelf. Het gaat om onze uniekheid, authenticiteit en creativiteit ontwikkelen en naar buiten brengen.
Vrijheid van meningsuiting gaat dus ook over zelfexpressie en daarbij ook over authenticiteit.
De uitingen van censuur
Waarom keken mensen achter het ijzeren gordijn, mensen in Rusland of China of andere ‘gesloten’ landen, met bewondering naar het Westen? Het was de muziek, de dans, de kunst en het vrije leven waar ze van onder de indruk waren. Dat was de grote aantrekkingskracht van onze westerse samenleving. Inmiddels zien we ook de censuur in het westen toenemen. Je moet politiek correct zijn, het juiste en goedgekeurde ‘geloof’ hebben anders is er een grote kans dat je gecancelled of gecensureerd wordt. Censuur is een vorm van onderdrukking die vele gedaantes en gradaties kent. Maar de kern is dat Indoctrinatie, conditionering en angstcultuur ervoor zorgen dat mensen niet tot die ware expressie komen. Vrijheid van meningsuiting zorgt voor een tegenkracht die hard nodig is om een samenleving in balans te houden.
Wat diep in de mens zit
Niemand kan iemand anders verbieden om iets wel of niet te te denken of zeggen. Men kan alleen de uitingen wegnemen. Je kan de boeken verbranden zoals de kerk ooit deed. Men kan accounts blokkeren zoals social media doet met mensen die het narratief niet volgen. Regimes kunnen mensen gevangen zetten of zelfs doden zoals we in Iran zien. Maar het zal nooit het gewenste resultaat geven. Het zal altijd averechts werken. Omdat mensen altijd vrij willen zijn. Dat zit diep in ons allemaal. Het leven zelf eert de vrijheid. Alle mensen zijn soeverein. Dat hoeft niemand je te gunnen of te geven en het is nergens van afhankelijk. Het geeft enorme vrijheid en tegelijkertijd ook verantwoordelijkheid. Daarin is de gulden regel altijd leidend. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet. Eigenlijk spreekt dat voor zich. Maar in de wereld waarin we nu leven, lijkt het me passend om dat toe te voegen.
Vrijheid van meningsuiting en angst
Censuur is niet het grootste probleem. Angst om jezelf te zijn en om je te uiten is veel erger. Angst is namelijk de reden dat mensen zichzelf censureren. Mensen proberen over het algemeen zelden te onderdrukken wat geaccepteerd en populair is. Censuur is niet zozeer wat er wordt gecensureerd of verboden door een bepaalde macht, maar het is vooral de cultuur waarin die angst gedijt waardoor je jezelf niet meer authentiek kunt uiten, uit vrees voor waar dat toe leidt. Wat een ander zal vinden enz. en dan ga je je maar aanpassen.
Familiecultuur
We zien dat op persoonlijk niveau in families. Bij hoeveel families wordt er werkelijk gezegd wat er gezegd moet worden? Tussen ouders en kinderen? tussen broers en zussen? Over wat ooit gebeurt is en sporen heeft achtergelaten? Hoeveel wordt er onder het tapijt geveegd? Uit de angst voor waar dat toe leidt? In hoeveel relaties worden de belangrijkste zaken niet uitgesproken? Zijn er spanningen die hoog oplopen, maar geen resolutie? We passen ons aan voor de vrede en voor zelfbehoud maar er is ook een enorm onvermogen om onszelf authentiek te uiten en te laten zien. Dat is het trieste verhaal van veel gezinnen en relaties waar dingen mis gaan. Dat is ook waarom heling zo’n lange weg is.
Hoe heeft het zo ver kunnen komen?
De mensheid is ook zo’n hele grote familie. We delen niet alleen onze genen, maar ook nog eens deze aarde. In onze gezamenlijke geschiedenis is er nogal wat gebeurd. Er moet veel geheeld en uitgesproken worden willen we ooit vrede hebben. Maar dat wordt niet gedaan. We, als in landen en overheden, maar ook op persoonlijk vlak, willen niet geconfronteerd worden, en daarom is er die doofpot. Daarom wordt de waarheid verzwegen of verdraait. Amerika zit niet met Rusland om de tafel om het verleden te bespreken of om in de spiegel te kijken. Om elkaar vragen te stellen als: hoe heeft het zover kunnen komen tussen ons? En hoeveel mensen moeten hier nog onder lijden? Hoe kunnen we dit oplossen en stoppen? Ik vrees dat dit nooit zal gebeuren. Het collectief zal waarschijnlijk altijd onbewust en dus ook onvolwassen blijven.
We zien in deze wereld dat er machten en energieën aan het werk zijn die niet willen dat er bepaalde zaken aan het licht komen. Die energie is heel sterk en is eigenlijk dezelfde energie als binnen families waar niks wordt uitgesproken, maar dan uitvergroot. Wij hebben allemaal wel eens een conflict waar we niet uit komen en waar spanning voelbaar is. Spanning kan zich enorm opbouwen. Dat zien we nu in onze wereld gebeuren. De vraag is wat er gebeurt als die spanning oploopt. Want ook spanning zoekt altijd een uiting. De vraag is: kunnen we die spanning gebruiken om bewust te worden en om te onderzoeken wat er onder die spanning allemaal begraven licht? Vaak onze ongeuite emoties en gedachten? Verborgen vanwege angst..
De moed om onszelf te zijn
De vrijheid van meningsuiting, of de vrijheid van zelfexpressie, is niet alleen een groot goed, wat in onze wereld momenteel op de tocht staat, maar het is ook onze verantwoordelijkheid om die vrijheid en onszelf te blijven ontwikkelen. En we hebben daarnaast vooral een dosis moed nodig om een pad te gaan waarin je jezelf en je vrijheid gaat ervaren. Om dan te ontdekken wat er door ons heen naar buiten wil komen. Bij mij is het nu deze stekst en deze woorden, en ik zie ook waarom dit in mijn leven past om juist dit op deze manier op te schrijven. Het voelt voor mij kloppend en persoonlijk. Waar het om gaat is dat we tot die expressie, die er op allerlei manieren uit kan zien, kunnen komen.
Het begin van een vrij leven
Woorden hebben creatiekracht. Met onze expressie en onze woorden creëren we ook onze realiteit en het leven waar we ten diepste naar verlangen. Ik zie de vrijheid van meningsuiting daarom ook als het begin van een vrij leven. Heb je wel eens je diepste verlangens en dromen met iemand gedeeld? Ook dat kan heel spannend zijn. Omdat het kwetsbaar is en iets over jezelf laat zien. Ik ontdekte in mijn eigen proces dat authentieke zelfexpressie, ten eerde richting de mensen in mijn leven, de voedingsbodem was om ook op andere vlakken meer mezelf van mezelf te laten zien en me te uiten. Het werkt bevrijdend.
Ik wens ons allemaal toe dat we die unieke expressie van onszelf en dat leven waarvoor we bedoeld zijn, mogen vinden en leven.
David
Heb je het verlangen om actief te werken aan een vrijer leven? Op zowel innerlijk als praktisch vlak in je ondernemen? Ik werk met mensen die hun potentie willen ontwikkelen en begeleiding zoeken. Zie ook davidpieters.com